Thông thường, sự phổ biến của các công nghệ đột phá đi theo hướng từ trên xuống: bắt nguồn từ chính phủ hoặc quân đội, lan sang các tập đoàn, và cuối cùng đến tay cá nhân. Những công nghệ như điện, mã hóa, máy tính, hàng không, internet hay GPS đều tuân theo quy luật này. Điều này có vẻ hợp lý vì trong giai đoạn đầu, công nghệ mới thường đòi hỏi nguồn vốn lớn và chuyên môn kỹ thuật cao.
Điều đáng chú ý là mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) lại đi ngược lại hoàn toàn xu hướng này. Chúng mang lại lợi ích vượt trội cho người dùng thông thường trong khi tác động đến các tập đoàn và chính phủ lại ít hơn đáng kể. ChatGPT, ứng dụng phát triển nhanh nhất trong lịch sử với 400 triệu người dùng hàng tuần, là minh chứng rõ ràng. Người dùng tận dụng nó cho viết lách, lập trình, dịch thuật, gia sư, tóm tắt, nghiên cứu chuyên sâu hay brainstorming. Đây không chỉ là một cải tiến nhỏ, mà là bước nhảy vọt lớn trong khả năng của mỗi cá nhân.
Rào cản sử dụng LLM gần như bằng không. Chúng rẻ (thậm chí miễn phí), nhanh chóng, có sẵn qua URL hoặc máy tính cá nhân, và giao tiếp được bằng mọi ngôn ngữ, kể cả tiếng lóng và biểu tượng cảm xúc. Đối với cá nhân, đây là sự đột phá công nghệ chưa từng có, mang lại lợi ích lớn hơn nhiều so với tổ chức.
Tại sao LLM có tác động ít hơn đối với doanh nghiệp và chính phủ?
Lý do đầu tiên là LLM chỉ cung cấp kiến thức tương đương với mức “bán chuyên gia” trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Chúng đa năng nhưng nông và không hoàn hảo. Trong khi đó, các tổ chức sở hữu siêu năng lực là tập hợp chuyên gia đa dạng: kỹ sư, nhà nghiên cứu, luật sư, nhà marketing, v.v. LLM giúp họ làm việc hiệu quả hơn nhưng không thay đổi đáng kể năng lực tổng thể. Ngược lại, cá nhân thường chỉ giỏi một lĩnh vực, nên LLM giúp họ thực hiện những việc trước đây không thể làm.
Thứ hai, các tổ chức phải đối mặt với vấn đề phức tạp hơn: tích hợp hệ thống, bảo mật, tuân thủ quy định, rủi ro pháp lý, v.v. Không dễ để đưa tất cả vào một cửa sổ bối cảnh. Sai lầm nhỏ có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Cuối cùng, sự ì của tổ chức lớn, bao gồm văn hóa, chính trị nội bộ, quá trình đào tạo lại, và thủ tục hành chính, cũng là yếu tố cản trở việc áp dụng nhanh chóng công cụ mới.
Tương lai của LLM và sự phân bổ lợi ích
Tương lai của LLM phụ thuộc vào cải thiện hiệu suất và khả năng. Hiện tại, hiệu suất của LLM đỉnh cao rất dễ tiếp cận và rẻ. Bạn không thể chi thêm tiền để có ChatGPT tốt hơn. Tuy nhiên, nếu điều này thay đổi, các tổ chức lớn sẽ dùng nguồn lực để mua trí thông minh vượt trội, và khoảng cách giữa các cá nhân cũng sẽ rộng ra.
Cho đến thời điểm này, chúng ta đang chứng kiến sự khác biệt chưa từng có trong lịch sử công nghệ. ChatGPT xuất hiện gần như qua đêm, miễn phí và trên thiết bị mà ai cũng có. Như William Gibson đã nói: “Tương lai đã đến, nó chỉ chưa được phân phối đồng đều.” Điều bất ngờ là tương lai đã ở đây, và nó được phân phối một cách đáng kinh ngạc. Quyền lực thuộc về người dùng.
